आनी छोइङ डोल्माको "फुलको आँखामा"

आनी छोइङ डोल्माको "फुलको आँखामा" ले बेला बेला संबेदनशिल बनाउँछ र अनायासै आँखाहरु रसाउँछन। त्यसैले होला- धेरै समय पछी एउटा राम्रो कृति पढ्न पाएको अनुभूती संगालिरहेको छु। जस्तो सुकै काम, क्रोध, घृणा, राग, द्वेश, कलह जस्ता दुषित भावहरुलाई पनि दया, करुणा, प्रेम, क्षमा, शिल र धैर्यले वशमा राख्न सकिन्छ भन्ने पाठ र कुनै पनि काम असम्भव छैन भन्ने विश्वास यस पुस्तकबाट प्राप्त गर्न सकिन्छ। भूमिका बिहिन यिनको कृतिमा पुरुषहरुको राक्षसी प्रवृतिलाई उजागर मात्र गरिदिएको छैन कि यती हुँदा हुँदै आमाबाबु र गुरु जती यो संसारमा महत्वपूर्ण अरु केही हुनै सक्दैन किनकी यो जीवन अमुल्य उपहारको रुपमा उनिहरुबाटै प्राप्त गरेका हौं र सम्पूर्ण दुर्गुणहरुको अचुक ओखती पनि प्रेमाभाव नै हो- भन्ने यसको मूल सार हो। एउटा अर्को पक्ष उनी तिब्बती मूलको हुँदा हुँदै पनि आफु जन्मेको भुमी नेपाल प्रती अपार आस्था कायम राख्नु र म नेपाली हुँ-ले सम्पूर्ण नेपालीको शिर उँचो राखेकी छिन्। यस हिसाबले पनि नेपाल आकाश की यि अमुल्य तारा हुन। यिनको पाइलाहरु यसरी नै अटुट रुपले अघी बढीरहुन, यिनले सोचेको अस्पतालले मुर्तता पाओस, सबैतिरबाट यथेष्ट सहयोग जुटोस, यही शुभकामना आनी छोइङलाई र मुरी मुरी बधाई पनि।

मरुभूमिको सडकमा एक रात -By Ramesh Kandel

   रातको नौ बजिसकेको थियो। सडकहरु सुनसान झै थिए। मेरो फोन जुमानले उठाइरहेको थिएन। म भित्र शंका उपशंकाले डेरा जमाउन थाल्दै थियो। हतार हतार मेरा पाईलाहरु नाइफ स्क्वायर देखी होर्लान्जसम्मको सडक नाप्न आतुर भइरहेथे। बेला बेला सडक खाली भएको मौका छोप्न कारहरु मलाई नै छोएर हुँइकिरहे जस्तो लाग्थ्यो। कहिलेकही अन्जानबश गर्ने गल्तिहरुले आफैलाई कती दुखाउदो रहेछ।

त्यसैले होला हावाका झोकाले पनि मलाई तमाचा मार्दै म भन्दा अघी बढ्ने कोशीस गर्दै थियो। आउनु अघी अजमान बाटै एक कल गरेको भए यतिबेला उतिसारो अतासिनु पर्दैन थियो। हैन, आज जुमेरात यती चाडै उ किन सुत्यो होला? न त जयराज भट्टराईको खजुरबोटेमा त भुलेन। यस्तै यस्तै तर्कनाबिच उसको कोठाको गेटमा कतिबेर पाईला रोकिन पुगेछ, पत्तै भएन। एक पटक पहिले दिउँसो खेरी आए बाहेक अर्को पटक आउने साईत मेरो लागि जुरेको थिएन। बहिरै गेटबाट उसलाई बोलाएँ। बाहिरी बत्तिहरु सबै निभिसकेको थियो, सडक भन्दा अलिक भित्र भएकोले त्यहाँको बातावरण चकमन्न थियो। मेरो स्वर घरको भित्तोसम्म ठोकिएर मेरो कानै नजिक आएर बज्रिन्थे। अहँ, उसले न त मेरो आवाज सुन्यो, न त मेरो फोनको रिङ्ग नै।

           म भित्रको अघी देखीको डरले पूर्णता पाईसकेको थियो। आज जीवन कै पहिलो पटक मैले सडकमा रात बिताउनु पर्ने भो। अजमान नै फर्किउँ भने गाडी नपाईने र पाईहाले अत्यधिक महङ्गो पर्ने। दुबइ देखी अजमान सम्मको दुरी झन्डै डेढ घण्टाको छ। लजमा बसौ भने मेरो आयस्रोतको हिसाबले पनि भारी हुने। मैले भोली नै घरखर्च पठाउनु पर्ने थियो। नत्र काठमाण्डौको महङ्गिमा परिवारको पेटले लडाईं गर्न असमर्थ थियो। त्यसैले होला, हिजो रोशनिले फोन गरेर भनेकी थिईन- "श्याम, यहाँ पैसा सिद्दिसक्यो, छिट्टै पैसा पठाउ न।" मन भारी बनाएर म फेरी अलिकती रमझम हुने र मलाई रात काट्न सहज हुने कारणले नाईफ स्क्वायर पाइलाहरु मोडें। 

           जुमान मेरो गाउँकै हो तर मैले उसलाई यहीं आएर चिन्ने मौका पाएको हुँ। उसको घर मेरो घरदेखी एक घण्टाको फरकमा अवस्थित थियो र उसले सानै देखी गाउँ छोडेर शहरतिरै डेरा जमाएको र होटेलहरुमा काम गर्ने क्रममा दुबइसम्मको यात्रा पुरा गरेको थियो। म भने नेपाली राजनीतिको कु-प्रभावबाट बच्न यहाँसम्म आइपुगेको थिएँ। मलाई नेपाली भने पछी मेरै गाउँघरका जस्ता लाग्थे, त्यसैले म नेपाली भने पछी भुतुक्कै हुन्थें। झनै ऊ त मेरै गाउँले थियो, उसलाई भेट्नु गाउँमा पुग्नु जस्तो महशुस हुन्थ्यो। मैले पहिलो पटक देशलाई माया गर्न जानेको पनि परदेशि बने पछी नै हो जस्तो लाग्छ, नत्र मैले देशकै राजनीतिमा संलग्न हुँदा पनि चिन्ता त लाग्थ्यो तर मैले प्रेम गरेकै हो जस्तो लाग्दैन। लागेको भए म यहाँ सम्म किन आउँथे होला। शायद त्यतिबेला मलाई मेरै प्राण प्रिय थियो, तर अहिले मलाई यो शरीर निकम्मा लागिसकेको थियो। मैले त्यतिबेला देशकै निम्ती किन प्राण आहुती दिन सकिन? दिनु नै परे कसरी कस्को लागि दिनु? तड्पिएर या तड्पाएर? अनेकान प्रश्नहरु सँगै म नाईफ स्क्वायरमा पाइला टेक्छु। 

            मलाई काठमाण्डौकै सडकमा एक रात बिताएर हेर्ने मन पनि नभएको हैन। तर मलाई मेरो आत्मले त्यसो गर्न दिएन, किन हो कुन्नी? त्यही ईच्छा आज आएर पुग्ने भो भनेर एक मनले स्विकार्यो, अर्को मन भने उकुसमुकुस हुँदै अरु उपायको खोजी गर्दैथियो। मैले सुनेको छु- यो चोक जहिले पनि जाग्रम बस्छ, उस्लाई यस्तै सडकपेटिमा अल्मलिएकालाई भुलाउने मन लागेर होला। ईण्डियन रेस्टुरेन्ट भने बेलैमा बन्द हुन्छ तर यि पश्चिमी सभ्यताका प्रयाय बन्न आतुर अरबी र पश्चीमी परीकार बन्ने रेस्टुरेन्ट अनी नगरबधुहरुको जमघट हुने लज वरीपरी भने केही बाक्लो उपस्थिती थियो। मेरो पेटमा मुसा दगुर्ने क्रम शुरु भयो, अघिसम्म पैसाको हिसाबकिताव खोज्ने यो मन लोभिएर रेस्टुरेन्ट तिर आँखा दौडाउदै थियो। मैले जसोतसो उसलाई त्यता जान बाट रोक्दै थिएँ, रोक्नकै लागि छलेर कहिले हयात होटेलको नजिक पुग्थे त कहिले बरदुबई जाने बोटहरु भएतिर। आखिर मैले पेट मात्र हेरेर भएन, आँखालाई पनि आराम दिनु थियो। 

           मैले सुनेको थिएँ- यहाँ दुईसय देखी माथि तिरे पछी नगरबधुहरु सँग रात कटाउन पाईन्छ, खाना भने आफैले उसको लागि समेत तिरिदिनु पर्छ। आफुले केही गर्नु पर्दैन, सबै कुरा उसैले जुटाइदिन्छे रे!खै, किन हो? मैले आज कसैलाई भेटिन। एकाध ठाउँमा देखेको पनि हो, मलाई कसरी भन्ने र कस्ता हुन्छन नगरबधु भन्ने हेक्का नहुँदा बोल्ने आँट आएन र लुरुक्क आफ्नो बाटो लाग्नु भन्दा अरु चारा देखिन। भोली मैले जसरी पनि बिस हजार पठाउनु थियो। त्यसैले मलाई ति कर्मतिर खासै चासो पनि लागेन तर मलाई नगरबधु कस्ता हुन्छन भन्ने जान्न सधैं उत्सुकता हुन्थ्यो।  

           यि उत्सुकताबिच नै चोकतिरै फर्के। अनी त्यहाँ अवस्थित सानो पार्कमा गएर लमतन्न पल्टें। उफ्फ मान्छेको जीवन पनि कती कष्टकर होला। मलाई हाम्रा ठमेलतिर जाडोमा पनि एकै ठाउँमा डल्लो परेर सुतेका सडक बालकहरुको याद आयो। मलाई यो सम्रिद्द शहरको सडकमा एक रात काट्न यती गाह्रो भयो भने तिनले दैनिक भोग्ने दु:ख देखेर मेरो मन रोयो। शायद तिनले सुँघ्ने गरेको प्लाष्टिक भित्रको गमको गन्ध कै शक्तिले यि सबै प्रकृतिका बाह्य आक्रमणबाट आफुलाई सुरक्षित राखेका होलान। मेरो मनले यस्तै आँकलन गर्‍यो र त्यो आकाशमण्डल चिहाएर सुस्तायो। पेटले भने उपद्रो मच्चाउन शुरु गरिसकेको थियो। त्यही अरबी रेस्टुरेन्टतिर अनायास बत्तिएर पुगे र हतपत मेनु हेरेर एउटा बर्गर र जुस मगाएँ। त्यसले पेटलाई अलिकती राहत प्रदान गर्‍यो र काउन्टरमा पुगेर पर्स निकाले र सोधें- "कती पैसा भयो?" क्याशियरले एक सय पचास भन्दा झसङ्ग भएँ। तर मेरो अगाडि अरु उपाय पनि थियन नि, पैसा तिरेर बाहिरिएँ। मलाई मेरा साथीहरु आफु खानको निम्ती पैसाको मुख नहेर भन्थे, नहेरेर पनि के गर्नु? म सँगै अरु पेटहरु पनि सम्बद्द छन भनेर खै किन बुझ्दैनन उनिहरु। सोचेँ- यो एक सय पचासले मेरो देशमा तीन हजार बन्थ्यो। हुन त मैले भन्दा थोरै तलव लिनेहरु हप्तामा एक पटक दुबइका नगरबधुसँग एक दिन समर्पण गर्न आइपुग्थे, खजुरबोटेको पनि बन्दोबस्ती गरेकै हुन्थे। कसरी पुर्याउछन होला जस्तो लाग्थ्यो। भित्रै सम्म घुस्ने कोशीस पनि गरिन र उनिहरु जस्तै गैह्रजिम्मेवार पनि बन्न सकिन र त्यो तीन हजार भित्र हराउन थालेँ।    

           अहिले रातको दुई बजिसकेको थियो होला। अब भने मलाई थकित अनुभूत हुँदै थियो। त्यसैले फेरी नगरबधु खोज्ने चेष्टामा कहिले लज अगाडि त कहिले सडक भौतारिरहें। अघी त्यती धेरै पैसा गयो भनेर हो कि मलाई अरु गुमाउन पनि माया लागेन। भोली पठाउने पैसामा चोट पुगिसकेको थियो। एक महिना खान पुग्ने पैसा अघी नै रेस्टुरेन्टमा फ्याँकिसकेको थिएँ। कोठामा आफैले बनाएर खाँदा एक सय पचासले जत्ती पुग्थ्यो पनि। हिड्दा हिड्दै एक जना फिलिपिनी तिर मेरो नजर दौडियो। कुनै पठान(पाकिस्तानि)ले उसँग मोलमोलाई गरिरहेथ्यो। कुरो नमिले पछी त्यो केटी अगाडि बढी, म पनि पछी लागेँ र अलिक अघी पुगेपछी उसलाई भेटाउन सफल भएँ। एक्सक्युज मी भन्दै कती पैसा लिन्छौ भनेर सोध्न भ्याइहालेँ। उसले दुई सय भनी। पैसा सुन्ने बित्तिकै घर सम्झे, स्कुल पढ्दै गरेका नानीहरु सम्झे अनी उनिहरुको अवस्था सम्झे र अत्तालिएर पाइलाहरु अनायासै फर्के र फर्की फर्की उ गएको बाटो हेर्दै ओझेल नहोउन्जेल मेरा नजरहरु ओच्छ्याइरहे कुन्नी के के सोच्दै? अनी फर्केर उही पार्कमा डङरङ्ग पछारिएँ, आफैलाई आफु भारी भएथ्यो शायद। केहीछिन पछी अलिक चहलपहल बढ्न थाल्यो। घडी हेरें, बिहानको चार बजिसकेछ। आफुलाई बिस्तारै उठाएँ र होटेल हायात भएतिर पाइतालाहरु चल्न थाले। केही अगाडि गएपछी एउटा नारिआवाज सुने, यसो हेरेको त दुई जना चाइनिज जस्ता देखिने मादक पदार्थले लठ्ठ मलाई नै बोलाइरहेथे। नजिक गएर किन भनी सोधें। मलाई पच्चिस दिराममा आउन आग्रह गर्दैथिए। तर किन हो कुन्नी त्यो रातभरको बसाइले मलाई उनिहरु देखी टाढा हुन मन लाग्यो। जुमानकोमा जान पनि मन परेन। त्यो अमिलो रातलाई स्‍मृतिमा संगालेर जबेलअली भन्ने ठाउँमा अर्को साथी भेट्न पब्लिक बस चढे। 

शरद ऋतुमा केही शितलताको अनुभव हुँदैथ्यो। त्यसैले होला मलाई अलिक घुम्न मन लाग्यो र मेरो साथीलाई फोन गरेर आज भेट्न आउने कुरा बताएर अफिसतिर लागेँ। मरुभुमिका उराठलाग्दा द्रिश्यहरु बिच मैले आफुलाई सहज बनाउदै लगेको थिएँ। परदेशमा अधिक समय आफ्नै मातृभूमीको यादले सताउछ, त्यसबाट म पनि अछुतो रहन सकिन। त्यसैले पनि म नेपाली भने पछी भुतुक्कै हुन्थे। अझ आफ्नै गाउँका मान्छे भेट्न पाउनुको आनन्द बेग्लै हुन्छ। यस्तै मिठा अनुभुती संगाल्दै दिन बित्दै गयो। म बसेको ठाउँलाई सनैया भनिन्थ्यो। जहाँ हरियालीको सानो अंश पनि देख्न पाईन्नथ्यो। औद्योगिक क्षेत्रलाई अरबिमा सनैया भनिन्छ। यसलाई श्रमशिविर भन्दा पनि फरक पर्दैन। केटी मान्छे र अलिकती हरियो देख्न शहर नै पुग्नुपर्ने, त्यसैले होला यौन भावना अलिक बढी नै हावी हुन पुग्थ्यो। कतिपय साथीहरु बिहीवार आयो कि दुबइको रात्रीलाई रङ्गिन बनाउन तत्पर हुन्थे। मलाई पनि साथीहरुको कुराले बेला बेला उचाल्थ्यो अनी घर सम्झिदै थेचारिन्थे। सिमित तलबमा घर धान्नुपर्ने म जस्ता श्रमिकका लागि खाडी नरक बनेर उभिएको थियो। हुन त म भन्दा कम्ती तलब हुने पनि हप्ताभरी काम गर्थे अनी ऋण खोजेर रातको दुईतीन सय खर्च गर्न पछी पर्दैनथे। अरु जस्तो घर पैसा पठाउन छोडेर गैह्रजिम्मेवार बन्न मैले सकिन। फेरी नगरबधुहरुसँग संपर्क बढाउनु भनेको आत्मिय प्रेम बिनाको सम्बन्ध हो-ले मलाई अनावश्यक खर्च गराउनबाट सधैं बञ्चित गरायो। तर पनि मलाई त्यस्ता गतिबिधी नजिक बाट नियाल्न र कुरा सुन्ने उत्सुकता भने सधैं रहन्थ्यो।   

'म अमेजन उकालो बग्छु'-एक पाठकको आँखामा -By Ramesh Kandel

अब उप्रान्त म 'म' नै बाँच्छु-

म 'बग्छु, र 'बाँच्छु' 'अमेजन नदी' 

खोला जीवन हो सम्झेर बग्नु बाँच्नु हो 

अबचेतन मनभित्रको एउटा प्रश्न -By Ramesh Kandel

साखुल्ले जीवनका पन्नाहरु

निबृतिले भरिएका मनफुलहरु 

अन्तस्करणभित्र पहिरोले थिचिदै गर्दा 

निरोको धुनमा राष्ट्रप्रेम झल्कला र? 

शब्दहरु भित्र आफैलाई निख्लम 

सत्यको बिहङगम पर्दाले ढाकिरहेकै बेला 

अबचेतन मनभित्र एउटा प्रश्न उब्जन्छ।

ढाकरहरुले हस्तिनापुरको फेदिबाट 

आफ्नो जिजिबिषाको जोहो गर्दै गर्दा 

भ्यागुते उफ्राइले मेरो माटो समुन्नत होला?

परचक्री पिडा र अतित उद् बोधन भित्र 

आफैलाइ बन्दी बनाउन बिबश मनफुलहरु 

जाग्छन शब्दमा र मुर्च्छित हुन्छन मरुभुमिमा 

मुर्च्छना र जाग्रत भावले राष्ट्र बन्ला?

एउटा सिमान्तकृत क्षेत्रभित्र कैद 

कैद गरिएका/गराईएका मनफुलहरु 

बन्दी क्षेत्रबाट उन्मुक्त भावनाहरु 

खुल्ने, फुल्ने र घुल्ने रोगले ग्रसित 

अनी प्रताडित छ मेरो कित्ता मेरो माटो 

'म' र 'मेरो'को अस्तित्वबाट अबिचलित 

'हामी'र 'हाम्रो' बनाउन सकेन 'गीता'ले 

यि र यस्ता रोगले एक कदम अघी नबढ्दा 

शाब्दिक धरातलमा मात्रै राष्ट्रप्रेम बढ्ला र?

अबचेतन मनभित्र एउटा प्रश्न उब्जन्छ।

मैले देखेको सपना 'म'बाट 'हामी' भएकै दिन 

हामी हाम्रो समाज आफै बनाउन तल्लिन हुनेछौ। 

आरोप-प्रत्यारोपको शृंखलाहरु आफै बन्द गर्नेछौ।

समतामुलक समाजको बिनिर्माण गर्नेछौ। 

हो, त्यही दिन मेरो प्रश्नको अन्त्य हुनेछ।   

हामी र हाम्रो परिवर्तनको सपना साकार हुनेछ।